Tesadüf eseri keşfettiğiniz bazı sinemacı, yazar, ressamlar vardır; yaptıklarına hayran kalır, o güne kadar tanımadığınıza yanarsınız. Geçen buluşmada bir adet filmini (Elementarz) izlediğimiz Wojciech Wiszniewski, benim için böyle keşiftir. Hazır Kieslowski’den de Lodz kenti üzerine bir film izlemişken, bu hafta Polonya sinemasının bu gizli kahramanını yakından tanımaya çalışalım diyorum.
Geçen buluşmada hazır bulunan arkadaşlar için tekrar olacak ama, Wiszniewski’nin kısa hayatını burada da özetleyeyim: Kendisi 1946 Lodz doğumlu, avukat bir babanın oğlu. Daha 5 yaşındayken babasını yitiriyor. Annesi ailenin geçimini sağlayabilmek için, evin bir odasını yakınlardaki ünlü Lodz Sinema Okulu öğrencilerine kiralıyor. Wojciech ile ağabeyinin sinema ile tanışıklığı işte böyle başlıyor; eve kiracı olarak giren, başta Roman Polanski olmak üzere ileride usta birer yönetmen olacak sinema öğrencileriyle ahbap oluyorlar. İki kardeş onların dünyasına öykünüp sinemacı olmaya karar veriyor. Nitekim ağabeyi aktör olurken Wojciech yönetmenliğe soyunuyor.
Wojciech Wiszniewski film okulunu en iyi dereceyle bitiriyor, ama ne yazık ki yarısı öğrenci filmi olmak üzere topu topu 12 kısa film çekecek kadar yaşayabiliyor ancak. 21 Şubat 1981’de doğum gününden bir gece önce, yani 35 yaşını bile dolduramadan kalp krizinden ölüyor. (Garip bir tesadüf, ilk filminin adı “Kalp Krizi”!) Üstelik bu filmleri de o dönem gözden ırak tutulmaya çalışılmış; genç yönetmenin karamsar bakışı parti bürokratlarının hoşuna gitmemiş, hemen bütün filmleri sansürün gazabına uğramış. Çoğu, ancak ölümünden sonra gösterilebilmiş. Hayatının son bir yılı da, bir romandan uyarlamayı tasarladığı ilk uzun metrajlı filmini gerçekleştirme mücadelesi vererek geçmiş. Ölüm onu, çekimlere bir kaç gün kala yakalamış... Kısaca sinema tarihinin trajik figürlerinden biri, WW... (kaynak: imdb)
* Kalp Krizi (Zawał serca, 1967, 7')
* İz (Ślad, 1969, 6')
* Yarın. 31 Nisan-1 Mayıs 1970 (Jutro. 31 kwietnia - 1 maja 1970, 1970, 9')
* Wanda Gościmska. Dokumacı (Wanda Gościmińska. Włókniarka, 1975, 21')
* Marangoz (Stolarz, 1976, 13’)
(Bu filmleri, Özgür ve Tarık sağolsun, Türkçe altyazılı izleyebileceğiz!)
Wiszniewski’nin filmlerinin konuları, kolay özetlenebilir cinsten değil. Ama örneğin “Marangoz” için şu kadarını söylemek mümkün: 90 küsur yaşında bir marangozun hayat hikayesi üzerinden, Polonya’nın kaba hatlarıyla yüzyıllık tarihini, bu arada Hitler ve Stalin’i de anlatan, üstelik bunları 13 dakika içinde yapabilen bir film. ‘Yaratıcı belgesel’ üzerine kafa yoran herkesçe izlenmesi, derslerde örnek olarak gösterilmesi gereken bir yapıt kesinlikle!
Ek olarak, bir kaç adet harikulade animasyon:
* A Life in A Tin (Una Vita in Scatola, 1967, 6' 30", İtalya): Bruno Bozzetto, beşikten mezara 'kutular' arasında geçen hayatımızı özetliyor.
* Luncheon (Az ebed, 1980, 5', Macaristan): Csaba Varga'dan bir öğle yemeği pişirme hikayesi...
* Flatlife (2004, 10', Belçika): Jonas Geirnaert, apartman yaşamını dikizliyor.
* The Coiling Prankster (Vykrutasy, 1988, 10', Rusya): Baştan sona telleri eğip bükerek yapılan bu filmi kelimelerle anlatmak zor; görmek lazım...
(Buluşmaya gelecek olan arkadaşlar; elinizde paylaşmak istediğiniz filmler varsa, lütfen yanınızda getirip göstermekten çekinmeyin.)
No comments:
Post a Comment